سواد مدیریت اقتصادی
مدیریت صحیح اقتصاد فردی و خانوادگی دانشی گسترده و عمیق است که لازمۀ زندگی هر انسان است. علی‌الخصوص در کشور ما که با توجه به شاخص‌های متورّم و افسارگسیختۀ اقتصادی، بدون مدیریت صحیح منابع مالی و هزینه‌ها گذران امور سخت و یا حتی غیرممکن خواهد بود. لذا آرامش اقتصادی هریک از ما در زندگی، مستلزم مدیریت وضع موجود به بهترین شکل است که این مدیریت صحیح نیازمند کسب دانش کافی در این زمینه است. این دانش را اصطلاحا سواد مدیریت اقتصادی می‌نامند.
دستیابی به سواد مدیریت اقتصادی و به‌کارگیری آن در طول زندگی برای همه‌ی افراد جامعه با هر سطح سواد دانشگاهی و تمکن مالی لازم و غیرقابل چشم‌پوشی است. چه بسا افرادی که از دهک‌های پایین جامعه به حساب می‌آیند بیش از سایرین به این دانش نیازمند باشند. چرا که تنها با بهره بردن از سواد اقتصادی و مدیریت صحیح مسائل مالی در طول زندگی امکان دستیابی به آرامش، برنامه‌ریزی جامع و حتی هدف‌گزاری برای پیشرفت در زندگی برای ما فراهم می‌شود.
اقتصاد اسلامی
هرچند کسب سواد مدیریت اقتصاد یکی از مهم‌ترین نیازهای بشر در طول تاریخ و در تمام جوامع است اما نباید از این مسئله غافل شد که بسیاری از دستورالعمل‌ها و راهکارهایی که از طرف اندیشمندان و اقتصاددانان غرب ارائه می‌شوند در تعارض با اعتقادات اسلامی ما هستند و برای افرادی که در قلمرو وسیع دین مبین اسلام قرار دارند قابل اجرا نخواهند بود.
علاوه بر مسئله دین و اعتقادات، در بسیاری از موارد فرهنگ و تمدن ما هم در تعارض با ایدئولوژی‌های غربی قرار دارد. فرهنگ و تمدن ایرانی به قدری عمیق و دقیق است که نیازی به هیچگونه تغییر و یا تداخل با فرهنگ‌های بیگانه را ندارد. به همین خاطر بسیاری از اندیشمندان ایرانی در حال تلاش برای مقابله با رسوخ فرهنگ های غلط غربی در جامعه ما هستند.
مفهوم سبک زندگی در غرب متفاوت از آن چیزی است که ما به دنبال آن هستیم. چرا که سبک زندگی از دیدگاه غربی بر یک سری مفاهیم فردی تکیه دارد که محدود در بهداشت، اجتماعات، غذاخوردن و … می‌باشد. این تلقی از سبک زندگی تمامی شئون زندگی فرد را در بر نمی‌گیرد. به عنوان مثال شامل نحوه رفتار در بازار و کسب و کار نخواهد شد و در مورد آنها بحث نمی‌کند. در صورت بررسی این مسئله هم، آن را به مانند سایر مسائل، به صورت فردی و مادی‌گرایانه می‌نگرد که نتیجه‌ای جز انحطاط در انتظار آن نیست. حال آنکه سبک زندگی مورد نظر در فرهنگ ایرانی اسلامی تقریباً تمامی شئون معیشتی انسان را مدنظر قرار داده و دامنه این مفهوم را به جزئی‌ترین مسائل روزمرۀ زندگی انسان‌ها گسترش می‌دهد.
بنابر موارد بیان شده می‌توان گفت که بهترین راه برای برون رفت از وضع موجود پناه بردن به اقتصاد اسلامیست. اقتصاد اسلامی نه به صورت سوسیالیستی و نه به صورت لیبرال و سرمایه داری، بلکه به عنوان یک “راه سوم” توصیف می‌شود که هیچ‌کدام از معایب دو سیستم مذکور را ندارد.
اقتصاد اسلامی بر قناعت و اعتدال در مصرف‌گرایی تأکید دارد. بر خلاف اقتصاد در اندیشه غربی که نیازهای انسان را نامحدود و منابع و امکانات جهان را محدود می‌داند؛ در اسلام منابع و امکانات نامحدود معرفی شده‌اند، اما انسان به اعتدال و صرفه‌جویی در استفاده از این امکانات نامحدود تشویق شده است.
اسلام مسئلهٔ اقتصاد را به عنوان جزئی از مجموعه قوانین خود که تنها می‌تواند قسمتی از نواحی حیات انسانی را تنظیم کند، مورد توجه قرار داده و حل مشکلات اقتصادی را در اصلاح مبانی عقیدتی و اخلاقی مردم می‌داند. همچنین اقتصاد در نگاه اسلامی در جهت اهداف عالیهٔ بشر است و برخلاف نگرش سوسیالیستی یا سرمایه‌داری که اقتصاد را مبنا قرار می‌دهند، اقتصاد اسلامی تنها وسیله‌ای برای نیل به کمال درنظر گرفته می‌شود.
لذا به این نتیجه می‌رسیم که بهترین و کامل‌ترین راه برای دستیابی به آرامش و موفقیت اقتصادی تمسّک به سبک زندگی و مدیریت اسلامی است.
آموزش سواد اقتصادی به کودکان
یکی از معضلاتی که جامعه ما با آن دست و پنجه نرم می‌کند عدم سواد کافی در زمینه مدیریت اقتصاد خانواده است که در بخش‌های قبلی به تفصیل به اهمیت آن پرداخته شد. این فقر دانشی که در جامعه وجود دارد و منشا بسیاری از ناملایمات و ناهنجاری‌هاست در بیشتر موارد ریشه در کودکی افراد دارد. اگر هر فرد از همان دوران کودکی شیوه صحیح مدیریت مسائل مالی را درخور سطح فهم خود آموزش ببیند، به تدریج با افزایش سن و کسب تجربه‌های عملی در زندگی روزمره و تطبیق آنها با آموزش‌های دوران کودکی، سواد مدیریت اقتصادی را به درستی کسب کرده است. ثمرۀ این آموزش زودهنگام زمانی مشخص می‌شود که فرد به برهه‌ای از زندگی رسیده است که باید وارد اجتماع شده و مدیریت زندگی خود و افراد خانواده‌اش را به عهده بگیرد. اینجاست که اگر فرد از دوران کودکی آموزش‌های صحیحی از مدیریت مسائل اقتصادی را کسب کرده باشد در برخورد با مسائل گوناگون دچار سردرگمی و اضطراب نخواهد شد و دانش کافی برای مدیریت شرایط به‌وجود آمده را خواهد داشت.
بنابر مطالب عنوان شده نتیجه می‌گیریم والدینی که به دنبال سعادت و موفقیت فرزندانشان هستند باید از همان عنفوان کودکی آموزش‌های لازم را برای کودکانشان آغاز کنند. البته نباید از این مسئله غافل شد که انتقال این مفاهیم به کودکان کار ساده‌ای نیست و ممکن است مشکلات زیادی را برای والدین گرامی ایجاد کند. اما این سختی و مشقّت نباید باعث دلسردی و چشم‌پوشی والدین از این وظیفه خطیر و حیاتی گردد.
هستند اندیشمندان و محققانی که عمر خود را صرف پژوهش و تولید آثاری نموده‌اند که درخور سطح درک کودکان است و انتقال مهم‌ترین و ثقیل‌ترین مفاهیم به کودکان را برای والدین غیرمتخصص آسان نموده است. استاد غلامرضا حیدری ابهری یکی از افرادی است که فعالیت‌های گسترده و منحصربه‌فردی در زمینۀ کودکان و مسائل تربیتی آنها انجام داده و آثار درخشانی را برای رده‌های سنی کودک و نوجوان به رشته تحریر درآورده است.
کتاب پول، خدا، بچه‌ها
یکی از آثار درخشان استاد حیدری ابهری کتاب پول،خدا،بچه‌ها است که مسائل اقتصادی پیش نیاز در زندگی را متناسب با دانش و فهم کودکان برای آنها بیان می‌کند و به پرسش‌های آنها پاسخ می‌دهد؛ پرسش‌هایی که گاه آنچنان عجیب هستند که ما بزرگترها هیچ پاسخی برای آنها نمی‌یابیم. لذا کتاب پول،خدا،بچه‌ها می‌تواند منبع مناسبی برای آموزش اقتصاد زندگی کاملا هماهنگ با سبک زندگی اسلامی برای کودکان باشد. در مقدمه این کتاب می‌خوانیم:
1- دین اسلام، دنیا را مزرعه‌ی آخرت می‌داند و از این رو، نمی‌تواند نسبت به ابعاد گوناگون زندگی دنیوی بی‌تفاوت باشد. آیات قرآن کریم و سخنان اهل‌بیت(ع)، سرشار از آموزه‌های مهمی درباره‌ی زندگی فردی و اجتماعی آدمی است که از گهواره تا گور با وی همراهی می‌کنند.
2_ در بین آموزه‌های زندگی‌ساز دین اسلام، آموزه‌های مربوط به امور مالی، از اهمیت به سزایی برخوردار است. اسلام به کسب لقمه‌ی حلال و مصرف درست اموال فوق‌العاده حساس است. بر اساس معارف ناب اسلامی، تربیت صحیح انسان، جز با اصلاح زندگی مالی او میسّر نمی‌شود و هرگونه نابسامانی در این زمینه، به سیر معنوی آدمی شدیداً لطمه می‌زند و او را از تقرب به خدای متعال، بازمی‌دارد.
3ـ باتوجه به آنچه گفته شد، معارف اسلامی در امور مالی، از ارزش بسیار بالایی برخوردار است و پیوسته باید مورد توجّه همگان به ویژه فعالان حوز‌ه‌ی تعلیم و تربیت باشند. معلمان، مربیان و والدین گرامی، باید در آموزش این معارف به کودکان و نوجوانان اهتمام ورزند و در تعلیم حقایق دین به این دسته از مخاطبان، تنها به امور اعتقادی و عبادی بسنده نکنند. اسلام عزیز، پیروانش را از مال‌پرستی باز می‌دارد؛ اما از بی‌اعتنایی به آن و غفلت از نقش امور اقتصادی در زندگی مؤمنانه نیز نهی می‌کند.
4_ بهترین شکل بیان معارف دینی، عرضه‌ی این معارف در بستر واقعیت زندگی و مصادیق روزمره است. تبلیغ آموزه‌های دینی، نباید از عینیت زندگی غفلت ورزد و به بیان کلیات بسنده کند. تبلیغی مؤثر است که پا به پای مخاطب در زنگی حضور یابد و همگام و همراه او راهنمایی‌اش نماید.
5_ کتاب «پول، خدا، بچّه‌ها» با نظر به همین نکات نوشته شده است. این اثر که به آموزش سبک زندگی اسلامی در امور مالی می‌پردازد، به سوالات گوناگون مخاطبان نیز پاسخ می‌دهد. ضمناً در عین توجه به معارف ناب اهل بیت(ع)، برخی اطلاعات جذّاب را نیز به خواننده ارائه می‌کند تا مطالعه کتاب برای وی آسان‌تر گردد.
6_ برای رسیدن به عناوین پرسش‌ها و موضوعاتی که در کتاب «پول، خدا، بچّه‌ها» آمده، نویسنده تلاش‌های بسیاری انجام داده است. گفتگو با برخی والدین، مرور تعدادی از آثار ترجمه شده و ترجمه شده خارجی در زمینه سبک زندگی، تامّل جدّی در متن روایات اهل بیت(ع)، بررسی مجموعه‌های مربوط به پرسش‌های کودکان و تفکّر در نیازهای این گروه سنّی، بخشی از تلاش‌های نویسنده در این‌باره بوده است.
کتاب پول خدا بچه‌ها از هفت فصل تشکیل شده که هریک از آنها یکی از مسائل مالی و اقتصادی را به‌طور مفصل برای کودکان تشریح می‌کند؛ در ادامه شما را با فصل‌های مختلف این کتاب آشنا می‌کنیم:
فصل اول؛ پول
فصل اول این کتاب تمام مسائل مرتبط با پول از تعریف و تاریخچه آن تا انواع پول و راه و روش به دست آوردن و نگهداری آن را برای کودکان توضیح می‌دهد.
فصل دوم؛ کسب و کار
فصل کسب و کار هر آنچه که لازم است یک کودک در مورد دلیل کار کردن و روش های آن و حتی پیش‌نیازهای انتخاب شغل در آینده بداند را با بیانی شیرین و به شیوه پرسش و پاسخ مطرح می‌کند.
فصل سوم؛ خرید و فروش
در فصل سوم کتاب مباحث مربوط به معامله و خرید و فروش مطرح می‌شوند و نویسنده با پاسخ به پرسش‌های گوناگون کودکان در این زمینه آنها را برای انجام معامله و هرآنچه که برای این امر لازم است آماده می‌کند.
فصل چهارم؛ اسراف و صرفه‌جویی
همانطور که از نام این فصل مشخص است فصل چهارم شامل آموزش اعتدال‌گرایی در مصرف است و سعی می‌کند روش صحیح استفاده از نعمت‌های خداوند را به کودکان آموزش دهد.
فصل پنجم؛ کمک به فقیران
یکی از مهم‌ترین مسائل در مدیریت اقتصاد زندگی در قواعد اسلامی توجه به هم‌نوعان و دستگیری از نیازمندان است و این مسئله در منابع اسلامی به وفور مورد تاکید و توجه قرار گرفته است. فصل پنجم کتاب پول خدا بچه ها اهمیت این مسئله را برای بچه‌ها بیان می‌کند و فرهنگ کمک به هم‌نوع را در آنان نهادینه می‌کند.
فصل ششم؛ پرسش‌های گوناگون
در فصل ششم کتاب، پرسش‌های پرتکرار کودکان در حوزه مسائل اقتصادی مطرح می‌شود و پایخ‌های درخور توجهی به آنها داده می‌شود.
فصل هفتم؛ زنگ ضرب المثل ها
ضرب المثل های حوزه اقتصاد و پول در فصل هفتم این کتاب گردآوری شده‌اند و همانطور که از نام آن مشخص است درواقع می‌تواند بخشی برای تنوع و استراحت کودکان باشد. این بخش از کتاب ضرب المثل های شیرین ادبیات فارسی را با زبان کودکانه برای بچه ها توضیح می‌دهد و آنها را با مفهوم و کاربرد آنها آشنا می‌سازد.
