نقد و بررسی کتاب انارهای تو قشنگ‌ترند
کتاب «انارهای تو قشنگ‌ترند» عضوی از مجموعه‌ی 5 جلدی «نقاشی‌های خدا» است که با رویکرد خداشناسی کودکان به رشته تحریر درآمده است.
دیگر اعضای این مجموعه عبارت‌اند از:
روند شکل‌گیری داستان در کتاب انارهای تو قشنگ‌ترند به این صورت است که یک کودک، میوه‌های خوشمزه و موردعلاقه خود مثل انار، آلبالو، آلو و … را نقاشی می‌کند و پس از اتمام فرایند نقاشی میوه‌ها، در ذهن خود آن‌ها را با نقاشی‌های واقعی خداوند مقایسه می‌کند و با استذلال‌های کودکانه، میوه‌های خلق شده توسط خداوند را مفیدتر می‌بیند.
در ادامه این مطلب بخشی از نقد شیوا و خواندنی سرکار خانم مدیحه عدالت یار بر کتاب انارهای تو قشنگ‌ترند را ملاحظه می‌فرمایید؛
بررسی عناصر داستان
1- فضا
داستان حالت تصویری دارد و دنبال کردن تصاویر می‌تواند داستان را به خوبی روایت کند. متن و تصویرها از هماهنگی خوبی برخوردارند. فضاسازی‌های تصویر و شخصیت‌پردازی‌ها بسیار ساده و دل‌نشین و گویای روایت متن است.
از دیگر ویژگی‌های سبکی، استفاده از پالت رنگ‌های روشن و گرم و جذب‌کننده است که البته با مضمون متن کاملا همخوانی دارد؛ استفاده از رنگ‌آمیزی‌های شاد در تصاویر موجب توجه کودک به داستان می‌شود و همچنین می‌تواند حسی نوستالژیک از خاطرات کودکی را در خواننده بزرگسال زنده کند و لذت زایدالوصفی را در حین خوانش ایجاد کند.
بیشتر فضاسازی‌ها حول شخصیت‌های اصلی، تصویر شده است اما برخی جزئیات هم در بعضی پلان‌ها به چشم می‌خورد که بر جذابیت تصاویر اضافه کرده است. برای مثال، در توصیف توت‌فرنگی‌ها، کشیدن قاشق آغشته به مربا و مورچه‌‌هایی که با ترس و لرز آن را برای فراهم کردن غذای خود حمل می‌کندد، جالب توجه است.
2-زاویه دید
در این کتاب داستان از زاویه اول شخص روایت می‌شود. صدا و زاویه دید برای کودک است. با این شیوه روایت، متن به مخاطب نزدیک‌تر می‌شود. به علاوه، تمام سعی متن در دیدن مفاهیم از زاویه‌ای کودکانه است. زاویه‌ای که متن انتخاب کرده همراه با جست‌و‌جو و تکاپوی کودک برای یافتن واب سوال‌های سختِ درظاهر سادۀ خود است.
جمله‌بندی متن چیزی بین نثر و شعر است که می‌توانست با اندکی جابه‌جایی در کلمات و آهنگین‌تر کردن کلام بر هرچه مفهومی‌تر بودن متن برای مخاطبان خردسال خود تاثیرگذار باشد. با این حال، وجود لحن کودکانه به نسبت بر این مسئله هم‌پوشانی داشته است.
3-مضمون‌پردازی
هدف کلی داستان آشنایی با مفهوم خداشناسی و شکرگزاری برای آنهاست. در علم الهیات، خداشناسی به این معناست که انسان به حقیقتی برسد که درک کند خداوند علت و خالق اوست و او عین نیاز و متعلق به خداوند است. چنان که در قرآن می‌فرماید: «ای مردم! شما همگی نیازمند به خدایید، تنها خداست که بی نیاز و شایسته هرگونه حمد و ستایش است.» (فاطر/35)
به طور کلی، معرفت و شناخت یک موجود به حسب آن شیء مورد شناخت، به دو صورت تحقق می‌یابد. یکی شناخت حضوری و دیگری شناخت حصولی. در مورد خداوند نیز همین دو نوع متصور است. یکی شناخت حضوری که بدون وساطت مفاهیم ذهنی تحقق می‌یابد و دیگری شناخت کلی و حصولی که به وسیله مفاهیم عقلی حاصل می‌شود و مستقیما به ذات الهی تعلق نمی‌گیرد. (مصباح یزدی، 1396 : 19)
برای شناختن خداوند، راه‌های متعددی وجود دارد. یکی از راه‌های شناخت خداوند تفکر و استدلال است که باری‌تعالی نیز در قرآن به آن اشاره می‌کند: «و خداوند شما را از شکم مادرانتان خارج نمود، در حالی که هیچ چیز نمی‌دانستید و برای شما گوش و چشم و عقل قرار داد،تا شکر نعمت او را به‌جا آورید.»(نحل/16)
با دقت در آیات الهی و سخن امیرمومنان که فرمودند:«دنیا مظهر تجلیات خداوند است.» می‌توان در لحظه لحظه حالات دنیایی، خدا را مشاهده نمود.
با این مقدمه، نویسنده کتاب توانسته از این مفاهیم به خوبی بهره گیرد و در قالب داستان تمثیلی، نعمت‌های خوش آب و رنگ و موردعلاقه کودکان را به آن‌ها بیاموزد که نکته مثبتی در این نقد به شمار می‌رود.
دیدگاه عرفانی و روان‌شناسی
داستان در خلال مفهوم اصلی، مفاهیم دیگری از قبیل توکل داشتن، برتری خداوند بر دیگران-که می‌تواند اشارات ضمنی را در قالب عناصر مجازی از آیات قرآنی هم به همراه داشته باشد-و حل مسئله و تقویت قوه ادراک قیاسی کودک را نیز تبیین می‌کند.
در کنار پرورش تفکر دینی کودکان، این کتاب می‌تواند از منظر روان‌شناسی نیز قابل توجه باشد که با دیدگاه قیاسی که بین نقاش بودن کودک با خالقیت خداوند برقرار می‌کند، می‌تواند این پیش‌زمینه را در کودک خردسال ایجاد کند که بتواند با دید قیاسی به نعمت‌های خدا نگاه کند و به وسیله آن‌ها شاکر بودن را تمرین کند.
حتی می‌تواند در قالب عرفان علمی و فلسفی نیز کارگشا باشد، به این صورت که نویسنده با نگاه عملی و زبان ساده خود، قدرت مطلق بودن خداوند را با استدلال‌های ساده به مخاطبان خردسال خود آموزش می‌دهد.
متن کامل نقد و بررسی کتاب انارهای تو قشنگ‌ترند که در گاهنامه نقد کتاب کودک منتشر شده را می‌توانید از طریق لینک زیر مطالعه نمایید؛
